Asbest Söküm ve Bertaraf

Asbest, tabiatta doğal bir mineral olarak bulunan bir mineraldir. Çok yüksek sıcaklık ve basınç altında başkalaşmış (metamorfik) bir kayaç türüdür. Asbest grubunda yer alan minerallerin ortak özelliği uzun, lifli ve kristal bir yapıda olmalarıdır. Asbest, benzersiz kimyasal ve fiziksel özelliklere sahiptir. Yüksek derecede ısıya, aşınmaya ve paslanmaya dayanıklı, erime noktası 1200 °C’nin üzerindedir. Asitlere ve bazlara karşı dirençli, elektrik geçirgenliği çok az, yüksek elastikiyet ve yüksek sertleşebilirlik özelliği taşır. Çimento ve benzeri malzemeyle karışım özelliğine sahiptir.Asbest, benzersiz kimyasal ve fiziksel özelliklere sahiptir.

Lifsi tozlar; 5 Kasım 2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ‘’Tozla Mücadele Yönetmeliği’nin 4. Maddesinde ‘’Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıklarıdır’’ diye tanımlanmaktadır.

Havaya saçılan liflerin solunması sonucunda solunum yollarına ulaşan liflerin çoğu vücudumuzun savunma mekanizmaları ile uzaklaştırılabilir. Maruziyet yoğunluğuna, maruziyet süresine, asbest lifinin yapısına ve bireysel faktörlere bağlı olarak bazı lifler akciğer dokusunda birikir. Genellikle asbeste bağlı hastalıkların ortaya çıkması uzun yıllar alır.

Asbeste bağlı hastalıklar; akciğer dokusu içerisinde asbest liflerinin birikmesi (asbestozis), akciğer zarında sıvı birikmesi, akciğeri saran zarın kalınlaşması ve kireçlenmesi, akciğerleri ve karın boşluğunu saran zarın kanseri (mezotelyoma) ve akciğer kanseridir.

Asbest konusunda çevresel ve mesleksel maruziyetlerin azaltılması birincil yaklaşım olmalıdır.

Asbest liflerinin çıkarılması çok kolaydır. Yer yüzündeki maden ocaklarından elde edilebilir. Üst üste gelen liflerden oluştuğundan; ısı, sürtünme ve baskıya (strese) dayanıklıdır. Elastik yapısı sayesinde kolayca eğilip bükülebilir. Elle tel tel ayırabilecek kadar zayıf dayanıma sahiptir. Ateşte özellikleri değişmez. Zayıf ısıl ve elektriksel iletkenliktedir. Mikroorganizmalara karşı dirençlidir. Özetle ideal bir yalıtım malzemesi denilebilir.

Asbest, antik çağdan günümüze kadar iyi bilinmekte ve kullanılmaktadır. Antik dönemlerde; yiyecek kaplarında, fırın ve ocakların yapımında kullanıldığına dair izler vardır.

MÖ 2000-3000 yıllarında Mısır’da firavunların cesetlerinin bozulmasını önlemek amacıyla asbestli bezle sarılmıştır. Haçlı seferlerinde kullanılan mancınıklarda yine asbest kullanıldığına dair izlere rastlanılmıştır.  Daha sonraları asbest, banknot basımından, sigaraların filtrelerine kadar geniş bir kullanım alanı bulmuştur.

Asbest kullanılan başlıca endüstriyel alanlar; uçak, gemi, inşaat, otomotiv, tekstil, kimya ve ilaç sanayileri olarak sıralanabilir. Conta, oluklu çatı kaplamaları (eternit), su boruları, sahne perdeleri, yangın battaniyeleri, itfaiyeci kıyafetleri, eldivenler, fren balataları, debriyaj balataları, püskürtme çatı/tavan kaplamaları, kazan/kalorifer/boruların ısı yalıtım malzemesi, çelik yapıların yangına karşı korunması için kullanılan malzemeler, elektrikli cihazların yalıtımında kullanılan malzemeler, iç yangın kapıları, kağıt, marley, marley yapıştırıcısı, reçine ve plastiklerde dolgu malzemesi, plasterler, macun, boya, filtre gibi çok yaygın kullanım alanına sahiptir.

50’den fazla ülkede asbest kullanımı yasaklanmış durumda olmasına rağmen; 2030 yılına kadar, asbestin yılda bir milyon kişinin ölümüyle ilişkilendirilebileceği düşünülmektedir. 11.Temmuz.1993 tarih ve 21634 sayılı resmi gazetede yayınlanan ve 11 Temmuz 1994’de yürürlüğe girmiş olan “Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin Kontrolü Yönetmeliği” ile 01.01.1996 tarihinden itibaren Amfibol grubu Asbest liflerinin; çıkarılması, üretilmesi , satışı ve piyasaya arzı yasaklandı.

--Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinin (20.04.2001/24379) 37. maddesinin dördüncü fıkrasına aşağıdaki bentler eklenmiştir.    
--Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinin (20.04.2001/24379) 37. maddesinin dördüncü fıkrasına aşağıdaki bentler eklenmiştir.    
 
02.03.2007/26450
o) "Oluklu levhaların, levhaların, panoların ve karoların"
18.01.2008/26760 (01/04/2008 tarihinden itibaren )
"p) Contalık levhaların, contaların,"
"r) Debriyaj ve fren balatası üretiminde kullanılan iplerin,"
"s) Balata hammaddesinin ve balataların,“

--Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik Ek–1 Kısıtlamaya Tabi Madde ve Madde Grupları ile Bunların Kısıtlama Şartları (26.12.2008/27092)

1. Asbest ile ilgili hükümler
l) Oluklu levhalar, levhalar, panolar ve karoların,
m) Contalık levhaların, contaların,
n) Debriyaj ve fren balatası üretiminde kullanılan iplerin,
o) Balata hammaddesinin ve balataların,
üretiminde kullanılamaz.

--DEĞİŞİKLİK (29.08.2010/27687)

Ek-1- “1. Asbest ile ilgili hükümler”
(3) Serpantin grubu asbest lifi olarak tanımlanan;
Krizotil asbest (beyaz asbest) lifleri çıkarılamaz, üretilemez, herhangi bir ürünün üretiminde ve üretim dışında herhangi bir amaçla kullanılamaz, satış ve kullanım amacıyla piyasaya arz edilemez.

(4) Mevcut elektroliz tesislerinde kullanılan krizotil asbest içeren diyaframlar hariç olmak üzere,
Krizotil asbest liflerinin kullanım hükümlerine uymayan ürünler, kullanım amacıyla piyasaya arz edilemez ve kullanılamaz. (31.12.2010)

- Resmi Gazete Tarihi: (31.12.2009 -27449)
İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ
İthalat : (2010/13)
GTİP NO: 25.24 - ASBEST
GTİP NO:6812 - İPLİK, Dokunmuş veya örme mensucat Tebliğden çıkarılarak, ithalatı yasaklanmıştır.

- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
(26.12.2003/25328-15.04.2006) (25.01.2013/28539)